Ceza mahkemesi kanunu, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde 4 Arlık 2024 tarihinde kabul edilen ve 1 Haziran 2025 tarihinde yürürlüğe giren 5271 sayılı kanun olmaktadır. 4 Nisan 1929 tarihli ve 1412 sayılı ceza muhakemeleri usulleri kanunu yürürlükten kaldırıldı.
Ceza muhakemesi kanunu, Türkiye’de ceza mahkemelerinin nasıl yapılacağını, yargı sürecine katılanların hak ve yetkileriyle yükümlülüklerini korumaya dair tedbirleri, mahkeme kararlarına karşı denetim kollarını soruşturma-kovuşturma aşamalarında belirleyen geniş kapsamlı kurallardır.
Peki, bahsedilen yargı sürecine katılan kişiler kimdir? Bu kişiler; hâkim, savcı, beylikdüzü avukat, müdafi, sanık, hükümlü, mağdur, suçtan zarar gören kişi, tanık, bilirkişi, kolluk kuvvetleri ve diğer kişiler.
CMK
Ceza mahkemesi kanunu teriminin kısaltılmış şekli CMK’dır. Ceza muhakemeleri kapsamında yer alan bazı terimlerin açıklamalarına yazımızın bu kısmında yer vereceğiz.
Ceza: Kanunlara uygun davranmayan kişi veya kişilere yönelik uygulanan yaptırımlar. Bu yaptırımlar suçun şekline göre değişiklik gösterir. Adli para cezası, hapis cezası, HAGB, cezanın ertelenmesi bunlara örnek birkaç ceza türüdür.
Muhakeme: Karşılıklı olarak savunma ve iddiaların sahiplerinin dinlendiği, bu kişiler arasındaki sorunların çözümlenmesi için yapılan yasal usulleri işlemleridir.
Norm: Kurallaşmış ilke, kanun, yasa.
İddia: Davaya konu olan suç unsurunun kanıtlanana kadar olan süredeki sıfatıdır.
Kamu davası: Suç işlediği sanılan kişinin ceza yargı makamları tarafından kovuşturulmasını sağlamak için, savcının kamu adına açmış olduğu dava türüdür.
Adli yargılanma hakkı: Tarafsızlığı, bağımsızlığı teminat altına alınan ve kanunla kurulmuş olan mahkemede, aleni duruşmada hakkaniyete uygunluk koşullarına bağlı yargılanmadır.
TCK
Ceza mahkemesi kanunu başlıklı yazımıza devam ederken, TCK kapsamından bahsedeceğiz. TCK’nın açılımı Türk ceza kanunu olmaktadır. TCK kanun kapsamları; suçun oluşma şekillerini, yargılanma süreçlerini, suçun cezasını ve suça dair tüm detayları bünyesinde barındırmaktadır.
TCK madde 1 içeriğinde, ceza kanununun amacına yer verilmiştir. TCK Madde 1ceza kanunun amacı; kişi hak ve özgürlüklerini, kamu düzen ve güvenliğini, hukuk devletini, kamu sağlığını ve çevreyi, toplum barışını korumak, suç işlenmesini önlemektir. Kanunda, bu amacın gerçekleştirilmesi için ceza sorumluluğunun temel esasları ile suçlar, ceza ve güvenlik tedbirlerinin türleri düzenlenmektedir.
TCK kanunları, toplum düzeninin sağlanması için önemlidir. Toplum huzuru, toplumun güvenliği kanun maddeleriyle koruma altına alınmıştır. Kanunlara uygun davranmayan kişiler içinde suçun unsurlarına bağlı olarak ceza belirlenmiştir.